بررسی گفتمان عدالتِ حاکم بر مقولة تأمین اجتماعی در دولت‌های پس از انقلاب اسلامی .جعفر هزارجریبی، رضا صفری شالی

تأمین اجتماعی به معنای اعم خود همواره یکی از آرزوهای بشر بوده است؛ به ‌طوری ‌که انسان‌ها همیشه دغدغة زندگی آرام و مطمئنی را داشته‌اند که عاری از «رنج و نگرانی» باشد؛ تا در پرتو آن فرصت یابند به جنبه‌های متعالی‎تر زندگی بپردازند و در هنگام تلاش برای کسب معاش، چشم‌انداز آینده‎ای مبهم آن‌ها را نگران و آشفته نسازد. در دنیای امروز، این آرمان دیرین در تحقق تأمین اجتماعی و به‌ویژه در نظام کارآمد بیمه‎های اجتماعی و حمایت و مساعدت‎های اجتماعی جست‌وجو می‌شود. مقولاتی که موضوع اصل 29 قانون ‌اساسی جمهوری اسلامی ایران را به خود اختصاص داده و بر لزوم تحقق آن تأکید شده است. در پژوهش حاضر، با بهره‌مندی از روش کیفی، و به شیوة تحلیل گفتمان به روش «نورمن فرکلاف» و «لاکلاو و موفه»، با مبنا قرار دادن عدالت اجتماعی به عنوان دال شناور و «تأمین اجتماعی» تحت عنوان نشانة مرکزی، درصدد پاسخ‌گویی به سؤال اصلی این نوشتاریم که حاکی از آن است که گفتمان عدالت حاکم بر مقولة تأمین اجتماعی در چهار دولت پس از انقلاب، دولت دفاع مقدس (دولت موسوی)، دولت سازندگی (دولت هاشمی)، دولت اصلاحات (دولت خاتمی) و دولت اصول‌گرای عدالت‌محور (دولت احمدی‌نژاد)، به چه شکل قابل ترسیم است؟ یافته‌های تحلیل ‎گفتمان حاکی از آن است که دال شناور «عدالت اجتماعی»، ذیل گفتمان کلان انقلاب ‌اسلامی، در قالب نشانة‌ مرکزی «تأمین اجتماعی» مسدود شده اشت و مفصل‌بندی آن در قالب نشانه‌هایی اصلی چون، برخورداری آحاد جامعه از حمایت‌های بیمه‌ای و امدادی (البته با رویکرد حداقلی به مقوله تأمین اجتماعی در گفتمان دفاع‌مقدس و در نظر گرفتن ساختار نظام جامع تأمین اجتماعی در گفتمان اصلاح‌طلبی)، برخورداری از حمایت‌های اجتماعی و بیمه‌ای (در قالب تدوین چهارچوب نظام تأمین اجتماعی) در گفتمان سازندگی و برخورداری از حمایت‌های بیمه‌ای  و توانبخشی(در قالب رویکرد چند بعدی به مقوله تأمین اجتماعی) در گفتمان اصول‌گرای عدالت محور شکل گرفته که مبیّن خط سیر متفاوت دولت‌های پس از انقلاب در تحقق عدالت اجتماعی برآمده از تأمین اجتماعی در کشور می‌باشد.